D.d. 28 december 2018

Vandaag zegt Teletekst van de NOS:
  • dat zo'n twee derde van de Nederlanders vindt dat de inkomensverschillen te groot zijn;
  • dat 48 procent van de Nederlanders de omgang tussen politici onbehoorlijk vindt;
  • dat veel mensen willen dat de overheid meer geld uitgeeft, zonder dat de belastingen omhoog gaan.

Ik maak me daarover ongerust, niet zozeer over wat men vindt, maar wel over de vragen die dit oproept over het functioneren van ons democratische systeem.

 

2018m12d28 teletekst


Ik maak me dus niet zozeer zorgen over de genoemde inkomensverschillen, maar wel over wat ik daarbij constateer. Want als twee derde van alle Nederlanders de inkomensverschillen te groot vindt, dan betekent dat dat óf een heel grote groep dat wel vindt, maar toch stemt op een partij die dat niet vindt, óf dat een groot deel van die twee derde Nederlanders helemaal niet stemt. Want als die twee derde van alle Nederlanders zou stemmen op partijen die de inkomensverschillen ook te groot vinden dan zouden de linkse sociaalgeoriënteerde partijen in de Tweede kamer het grootste politieke blok vormen. Het tegenovergestelde is het geval. Het linkse blok met partijen als PvdA, GroenLinks en SP is klein. Een linksgeoriënteerde regering is onmogelijk. De huidige regering met de VVD als grootste partij staats rechts van het politieke midden.

Waarom, is dan de vraag, stemmen de genoemde Nederlanders niet naar hun eigen overtuiging? Dat kan desinteresse zijn. Maar bij zo'n grote groep, die bovendien wel zegt een mening te hebben? Ik betwijfel het. Misschien is er gewoon geen partij waarin een groot deel van dat twee derde deel van de Nederlandse bevolking zich kan herkennen. Waarom denk ik dat? Omdat de meerderheid van alle Nederlanders geen hoog inkomen heeft, en daarom gebaat is bij kleinere inkomensverschillen, maar ook liever minder dan meer immigratie ziet. Een grote groep dus die wat inkomenspolitiek betreft gebaat is bij links denken, maar die zich cultureel gezien thuis voelt bij behoudend denken. Dus niet links en progresief, en niet rechts en conservatief, maar links en conservatief oftewel links en cultureel behoudend. Zo'n partij is er wel, maar voor een belangrijk deel van die twee derde Nederlanders zal de PVV een brug te ver zijn, want te 'onfatsoenlijk'. Niet te 'onfatsoenlijk' overigens voor die hele genoemde groep van twee derde Nederlanders, want echt klein is de PVV niet, zelfs niet na de winst van Forum voor Democratie (vooral rechts en cultureel behoudend lijkt mij). Wat ontbreekt er dus voor veel 'gewone Nederlanders': een 'nette' linkse en tegelijkertijd conservatieve (cultureel behoudende) partij, althans, dat is mijn inschatting.

.... meer geld uitgeven ....

Stel dat zo'n partij er wel zou zijn, zou het bestaande gat tussen wat veel Nederlanders willen en hoe de politiek handelt, dan verdwijnen? Het gat zou kleiner worden, maar zeker niet verdwijnen. Want er zit nog iets anders in het teletekstbericht dat me verontrust. Veel Nederlanders willen dat de overheid meer geld uitgeeft, maar zonder dat de belastingen omhooggaan. Dat is bijzonder. Want de meeste Nederlanders begrijpen wel dat als ze zelf meer uitgeven dan ze binnen krijgen, dat vanzelf een keer ophoudt. Je portemonnee is op enig moment leeg. Dan kun je nog (meer) gaan lenen. Maar ook dat kun je maar een of twee keer doen. Bovendien geldt voor de overheid hetzelfde als voor elke afzonderlijke burger dat hoe meer je je in de schulden steekt, hoe meer je daar in de toekomst last van zult krijgen. Kennelijk willen veel kiezers dingen die - zeker op termijn - helemaal niet kunnen. Als dat democratie is, dat burgers kunnen kiezen voor dingen die niet kunnen en dat ook doen, dan zal de ontevredenheid bij diezelfde burgers nooit verdwijnen.

De situatie van de overheid is ook nog eens dat diezelfde overheid al veel geleend heeft. Dat noemen we de staatsschuld. Die bestaat vooral uit staatsleningen. Daarover moet de overheid rente betalen. Een deel van wat burgers (en bedrijven) aan belasting betalen, gaat daar al naar toe. Meer staatsschuld betekent nog meer te betalen rente en nog meer belasting van burgers en bedrijven waar de overheid geen andere nuttige dingen mee kan doen. En die schulden moeten ook nog een keer worden afbetaald. Dat heet het aflossen van staatsleningen.

Meer uitgeven dan er binnenkomt, lost op de langere termijn dus niets op. Ik denk dat de meeste Nederlanders dat best begrijpen of kunnen begrijpen. Maar daar kiezen ze niet voor. Waar ze wel voor kiezen is iets dat geen politicus én kan uitvoeren én kan volhouden. Hiervoor helpt zelfs een nieuwe politieke partij niet.

Nog meer lezen? Zie Kwartaalrapportage SCP 2018/4.